Jakie są skutki podatkowe otrzymania środka trwałego za darmo?

Czy otrzymanie przez spółkę z o.o. nieodpłatnego świadczenia w postaci środka trwałego od firmy lub osoby fizycznej korzysta ze zwolnienia od podatku?

Nie. Zwolnienie od podatku przewidziane w art. 17 ust. 1 pkt 21 updop nie obejmuje nieodpłatnych świadczeń, które są otrzymywane z innych źródeł niż ze wskazanych w nim środków publicznych. Nie ma też innych przepisów regulujących takie zwolnienie.

Zakres zwolnienia

Powołany przepis dotyczy dotacji, subwencji, dopłat i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków związanych z otrzymaniem, zakupem lub wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych czy wartości niematerialnych lub prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.

Niestety nieprecyzyjny sposób sformułowania komentowanego przepisu może budzić wątpliwości co do zakresu zwolnienia w nim zawartego. Zgodnie z orzecznictwem sądowym, przepis ten nie obejmuje tych dochodów podatników, które pochodzą z innych źródeł niż ze środków publicznych.

NSA w Katowicach w wyroku z 22 kwietnia 2003 r., sygn. akt I SA/Ka 99/02 stwierdził, że "Zakres zwolnienia z pkt 21 ust. 1 art. 17 ustawy (...) o podatku dochodowym od osób prawnych (...) obejmuje subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia, wchodzące do dochodów podatników, otrzymane na pokrycie kosztów lub zwrot wydatków dotyczących środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, pochodzące ze środków publicznych, a więc z budżetu państwa, jak i budżetów jednostek samorządowych, a także pochodzące ze środków publicznych, będących w dyspozycji niektórych funduszy celowych czy agencji rządowych, które zgodnie z kreującymi je ustawami mają także prawo udzielania dotacji. Nie obejmuje więc tych dochodów podatników, otrzymanych z innych źródeł, w szczególności od wspólników, a więc nie ze środków publicznych" (System Informacji Prawnej LEX, nr 103561).

Takie stanowisko zajął również WSA we Wrocławiu w wyroku z 7 września 2012 r., sygn. akt I SA/Wr 797/12 (orzeczenie nieprawomocne). Odnosząc się do zakresu zwolnienia z art. 17 ust. 1 pkt 21 updop, Sąd ten wyjaśnił: "(...) po pierwsze z literalnego brzmienia ww. przepisu (tj. art. 17 ust. 1 pkt 21 updop - przyp. red.) - dotacje i subwencje są, bowiem określonym rodzajem bezzwrotnej pomocy, która może być udzielana tylko przez uprawnione do tego podmioty pod określonymi warunkami, podobnie jak wymienione w pkt 23 ust. 1 art. 17 p.d.o.p. dochody uzyskane przez podatników od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, pochodzące ze środków bezzwrotnej pomocy. Na takie rozumienie tego przepisu wskazuje również wykładnia systemowa, umieszczenie go pomiędzy podobnymi zwolnieniami przedmiotowymi w zależności od podmiotu dokonującego przysporzenia na rzecz podatnika. Ponadto znajdujący się w przepisie art. 17 ust. 1 pkt 21 u.p.d.o.p. zwrot »i inne nieodpłatne świadczenia«, wskazuje na charakter i cel tego przepisu. Jest to jedynie dopełnienie kategorii pomocy publicznej, o którą chodzi w tej normie. Nie każda, bowiem dotacja, subwencja, bądź też dopłata będzie nosiła w ustawie szczególnej taką nazwę, choć swoim charakterem może być identyczna lub zbliżona do wymienionych rodzajów pomocy".

WSA w Krakowie w wyroku z 12 lutego 2008 r., sygn. akt I SA/Kr 912/07 wyjaśnił, że "Dodanie do przepisu określenia »inne nieodpłatne świadczenia« (...) nie zmienia charakteru ani celu tego przepisu. Jest to jedynie dopełnienie kategorii pomocy publicznej, o którą chodzi w tej normie".

Naszym zdaniem, stanowisko Sądów wyrażone w powołanych wyrokach ma mocne uzasadnienie. Podzielamy poglądy wyrażone w tych wyrokach.

Warto jednak wspomnieć, że odmienne stanowisko co do zakresu przedmiotowego zwolnienia wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 26 lutego 2010 r., nr ILPB3/423-1120/09-4/EK. Organ ten uznał, że "Zwolnienie zawarte w ww. przepisie (art. 17 ust. 1 pkt 21 updop - przyp. red.) dotyczy wszelkiego rodzaju dotacji, subwencji i innych nieodpłatnych świadczeń na określony w przepisie cel, bez względu na podmiot przekazujący takie świadczenie. Jedynym warunkiem dla stosowania tego zwolnienia jest przeznaczenie takiego świadczenia na nabycie (wytworzenie) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Zatem, prawo to związane jest nie tyle z dotującym, co z celem dotowania. Tym samym, regulacji art. 17 ust. 1 pkt 21 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podlegają wszelkie przysporzenia pod tytułem darmym na cele wskazane w tym przepisie".

Konsekwencje podatkowe

Przychód z tytułu nieodpłatnego otrzymania środka trwałego powstaje na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 updop. Wartość uzyskanego przychodu ustala się według cen rynkowych z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Jeśli chodzi o dalsze skutki tego zdarzenia, to trzeba uwzględnić, że zgodnie z art. 16g ust. 1 pkt 3 updop wartość nieodpłatnie otrzymanego środka trwałego ujmuje się w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w wartości rynkowej z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny określa tę wartość w niższej wysokości.

Należy jednak pamiętać, że jeżeli wykazana w umowie darowizny wartość środka trwałego będzie znacząco odbiegać od wartości rynkowej, organy podatkowe mogą ją zakwestionować i skorygować. Cenę rynkową określa się na podstawie ceny stosowanej w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania (art. 12 ust. 5 updop).

Podatkowe odpisy amortyzacyjne naliczone od wartości początkowej przedmiotowego środka trwałego będą stanowić koszt podatkowy.