Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 35 (826) z dnia 10.12.2013

Opodatkowanie wynagrodzenia biegłego sądowego

Jestem rzeczoznawcą majątkowym i prowadzę działalność gospodarczą (opodatkowaną liniowym podatkiem dochodowym). Ponadto, na zlecenie sądu świadczę usługi biegłego - w zakresie pokrywającym się z przedmiotem mojej działalności gospodarczej. Za usługi te wystawiam faktury VAT. Czy wynagrodzenie, które otrzymuję od sądu jako biegły, powinienem ujmować w podatkowej księdze przychodów i rozchodów?

Nie. Wynagrodzenie uzyskane przez biegłego za czynności wykonane osobiście na zlecenie sądu, wydane na podstawie właściwych przepisów - zalicza się do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (wskazanych w art. 13 pkt 6 ustawy o PDOF), od których sąd - jako płatnik - powinien pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. W konsekwencji wynagrodzenie biegłego sądowego nie może być opodatkowane na zasadach przewidzianych dla pozarolniczej działalności gospodarczej.

Kwalifikacja wynagrodzenia biegłego sądowego do właściwego źródła przychodów

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawodawca wyodrębnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł, w tym m.in.:

• z działalności wykonywanej osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOF),
   
• z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF).

Jak wynika z postanowień art. 5a pkt 6 ustawy o PDOF, określoną działalność należy uznać za pozarolniczą działalność gospodarczą, jeżeli łącznie spełnia ona następujące przesłanki:

• jest prowadzona przez podatnika we własnym imieniu - w celu zarobkowym,
   
• jest wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły,

przy czym przychody uzyskane z tej działalności nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 ww. ustawy (czyli m.in. do przychodów z działalności wykonywanej osobiście).

Z kolei zgodnie z dyspozycją art. 13 pkt 6 ustawy o PDOF, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Co istotne, powołany przepis - w przeciwieństwie do regulacji zawartych w art. 13 pkt 8 ustawy o PDOF, który dotyczy przychodów z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło - nie przewiduje w tym zakresie wyłączeń w odniesieniu do przychodów, które zostały uzyskane na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

Przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym zostały natomiast wskazane wprost w treści art. 13 pkt 6 ustawy o PDOF.

W konsekwencji fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez biegłego sądowego nie ma wpływu na zakwalifikowanie wynagrodzenia uzyskanego przez niego za czynności wykonane na zlecenie sądu (wydane na podstawie właściwych przepisów) do przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

W świetle powyższych uregulowań, wynagrodzenie uzyskane przez biegłego za czynności wykonane osobiście na zlecenie sądu, wydane na podstawie właściwych przepisów - należy zaliczyć do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PDOF.

Oznacza to, że omawiane wynagrodzenie biegłego sądowego nie może być opodatkowane na zasadach przewidzianych dla pozarolniczej działalności gospodarczej.

Takie stanowisko prezentują organy podatkowe w swoich wyjaśnieniach (m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 3 września 2013 r., nr IBPBII/1/415-569/13/ASz, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 17 lipca 2013 r., nr IPTPB1/415-322/13-2/AP, a także Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 30 maja 2012 r., nr IPPB1/415-267/12-2/EC).

Na marginesie wspomnieć należy, że Naczelny Sąd Administracyjny 21 października 2013 r. podjął uchwałę (sygn. akt II FPS 1/13) w sprawie kwalifikacji wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu do odpowiedniego źródła przychodów, w zależności od formy prawnej, w jakiej wykonuje on swój zawód. Jednak uchwała ta nie dotyczy omawianych wynagrodzeń biegłych sądowych.

Ponadto, w rozpatrywanej sytuacji trzeba zwrócić uwagę, że przychód z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o PDOF, powstaje w momencie otrzymania wynagrodzenia przez podatnika (lub postawienia wynagrodzenia do jego dyspozycji). Wynika to z art. 11 ust. 1 ustawy o PDOF.

Jeżeli zaś biegły sądowy wystawia fakturę za usługi świadczone na zlecenie sądu, to do jego przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych nie zalicza się należnego podatku VAT (wynika to z art. 155 ustawy o VAT).

Tak więc przychód biegłego sądowego stanowi kwota netto wynikająca z faktury.

Obowiązki płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych

W konsekwencji zakwalifikowania wynagrodzeń biegłego sądowego do przychodów z działalności wykonywanej osobiście - na sądzie (jako płatniku) ciąży obowiązek pobrania 18% zaliczki na podatek dochodowy, zgodnie z zasadami określonymi w art. 41 ust. 1 ustawy o PDOF.

Podstawę obliczenia zaliczki na podatek stanowi dochód obliczony w następujący sposób:

• przychód uzyskany przez biegłego za czynności wykonane na zlecenie sądu (po wyłączeniu świadczeń zwolnionych od podatku na podstawie art. 21 ustawy o PDOF),
   
• minus zryczałtowane koszty uzyskania przychodu w wysokości 20% przychodu (art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o PDOF).

Na wniosek biegłego, przy obliczaniu zaliczki na podatek, sąd może przyjąć stawkę 32% (zamiast stawki 18%).

Kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy sąd (tj. płatnik) powinien przekazać na rachunek właściwego dla siebie urzędu skarbowego do 20 dnia następnego miesiąca.

Z kolei do końca stycznia następnego roku sąd obowiązany jest przesłać do urzędu skarbowego zbiorczą deklarację roczną PIT-4R.

Natomiast do końca lutego następnego roku sąd powinien przekazać biegłemu oraz urzędowi skarbowemu właściwemu dla miejsca zamieszkania tej osoby imienną informację PIT-11 o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy.

Kwoty wykazane w informacji PIT-11 biegły sądowy powinien uwzględnić w swoim zeznaniu rocznym łącznie z innymi dochodami uzyskanymi w danym roku i opodatkowanymi według skali podatkowej.

Jeżeli jednak biegły sądowy posiada dowody, iż poniesione przez niego koszty uzyskania przychodu były wyższe, niż koszty zryczałtowane w wysokości 20% uzyskanego przychodu, to ma on prawo w zeznaniu rocznym przyjąć koszty w wysokości wydatków faktycznie poniesionych (art. 22 ust. 10 ustawy o PDOF).

Dla porządku należy też wspomnieć, że - o ile zachodzą okoliczności wskazane w art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PDOF, tzn. jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł - to przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 6 tej ustawy, podlegają opodatkowaniu 18% zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

W rozpatrywanej sytuacji przepis ten nie ma jednak zastosowania. W myśl bowiem § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. nr 15, poz. 133), biegłemu przysługuje za wykonanie czynności wynagrodzenie w wysokości ustalonej odrębnymi przepisami. Z kolei przepisy dwóch rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym i w postępowaniu cywilnym (Dz. U. poz. 508 i poz. 518) nie określają wprost kwoty należności, a wyłącznie sposób jej wyliczenia.