Umowa o dożywocie a podatek dochodowy

Przeniesienie prawa własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie stanowi źródło przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości poza działalnością gospodarczą, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o pdof. Pomimo istnienia źródła przychodu, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego oraz podmiotu zobowiązanego do zapłaty podatku (dożywotnika), nie jest jednak możliwe określenie w oparciu o art. 19 ust. 1 i 3 ustawy o pdof przychodu z tytułu zbycia nieruchomości w drodze umowy o dożywocie i w konsekwencji ustalenie podstawy opodatkowania. W efekcie gdy podatnik dokonuje przeniesienia na rzecz innej osoby prawa własności nieruchomości w drodze umowy o dożywocie, nie jest zobowiązany do zapłaty 19% podatku dochodowego od osób fizycznych. Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 2 maja 2016 r., nr IPPB4/4511-163/16-4/MS2.

Podatnik w 1998 r. przekazał swojej córce w darowiźnie zabudowaną nieruchomość siedliskową oraz działki rolne. Strony umowy darowizny ustnie ustaliły, że córka będzie sprawować opiekę nad ojcem-darczyńcą, a na potwierdzenie tych ustaleń została ustanowiona na rzecz darczyńcy nieodpłatna i nieograniczona czasem służebność mieszkania w darowanej nieruchomości. Obecnie w wyniku utraty zaufania podatnik domaga się od córki zwrotu darowizny aktem notarialnym. Jednocześnie wyraża chęć przekazania nieruchomości wraz z działkami rolnymi z powrotem córce - tym razem jednak na podstawie umowy o dożywocie. Podatnik ma jednak wątpliwości, czy gdy dojdzie do zwrotu darowizny, a następnie zbycia córce przed upływem 5 lat od tego zwrotu tych samych nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie, będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego z tytułu tego zbycia. O rozstrzygnięcie tej kwestii zwrócił się do organu podatkowego.

Organ podatkowy w wydanej interpretacji wskazał, że umowa o dożywocie ma charakter umowy zobowiązującej, odpłatnej i wzajemnej. Przedmiotem świadczenia ze strony zbywcy (dożywotnika) jest przeniesienie własności nieruchomości. Tym samym nie budzi wątpliwości odpłatny charakter umowy o dożywocie. Pozostaje natomiast do ustalenia, czy możliwe jest określenie przychodu z tak dokonanego odpłatnego zbycia.

Z art. 19 ust. 1 ustawy o pdof wynika, że przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości poza działalnością gospodarczą jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Natomiast przypadku umowy o dożywocie, choć świadczenia obu stron są tu ekwiwalentne, to jednak czas trwania świadczeń w umowie o dożywocie może być różny. To oznacza, że choćby z tego powodu nie można ich utożsamiać z ceną bądź określać ich wartości. Tymczasem to właśnie cena określona w umowie odpłatnego zbycia jest pierwszym i podstawowym kryterium określenia wysokości przychodu. Nie mogąc ustalić jego wysokości, nie można określić podstawy opodatkowania, co skutkuje brakiem obowiązku zapłaty 19% podatku dochodowego od osób fizycznych.