Sprzedaż samochodu a wydatki z tytułu ubezpieczenia OC i AC w kosztach uzyskania przychodów

Spółka zamierza sprzedać samochód osobowy. Koszty ubezpieczenia OC i AC tego samochodu są rozliczane w czasie. Czy jeżeli ubezpieczenie OC i AC zostanie przeniesione na nabywcę samochodu, to nierozliczoną część składek spółka będzie mogła zaliczyć w koszty uzyskania przychodów? Jakie będą skutki w podatku dochodowym, jeżeli ubezpieczenie OC i AC nie zostanie przeniesione na nabywcę, a ubezpieczyciel zwróci spółce część pozostałych do rozliczenia składek?

Nierozliczona część składek na ubezpieczenie OC i AC dotycząca okresu, w którym spółka sprzedająca samochód nie będzie już właścicielem tego pojazdu, niestety nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. W takim bowiem przypadku nie będą spełnione przesłanki wynikające z ogólnej definicji kosztów podatkowych. Natomiast otrzymany od ubezpieczyciela zwrot pozostałych do rozliczenia składek na ubezpieczenie OC i AC, których spółka sprzedająca samochód nie ujęła w kosztach podatkowych - nie będzie przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

1. Kwestia przeniesienia ubezpieczenia na nabywcę samochodu

Zasady zawierania i wykonywania umów obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.).

Stosownie do jej przepisów, w razie przeniesienia prawa własności samochodu, którego dotychczasowy posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC, na nabywcę przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy.

Dotychczasowy właściciel samochodu ma zaś obowiązek:

przekazać nabywcy potwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia OC samochodu oraz
powiadomić na piśmie zakład ubezpieczeń (w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu), o fakcie sprzedaży oraz przekazać ubezpieczycielowi dane nabywcy.

Z kolei nabywca samochodu ma prawo:

kontynuować dotychczasową umowę ubezpieczenia OC - do czasu upływu okresu, na który została ona zawarta albo
wypowiedzieć na piśmie dotychczasową umowę OC (wówczas ulega ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia) i zawrzeć nową umowę ubezpieczenia.

Jeżeli nabywca samochodu nie skorzysta z przysługującego mu prawa do wypowiedzenia dotychczasowej umowy OC, to zakład ubezpieczeń może dokonać ponownej kalkulacji należnej składki z tytułu udzielanej ochrony ubezpieczeniowej, poczynając od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, z uwzględnieniem zniżek przysługujących nabywcy oraz zwyżek go obciążających, w ramach obowiązującej taryfy składek. W efekcie wysokość należnej składki OC może zostać podwyższona bądź obniżona.

Z kolei w przypadku gdy nabywca samochodu wypowie dotychczasową umowę OC, to wówczas dotychczasowemu właścicielowi samochodu przysługuje zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia.

Zasady te wynikają z art. 31 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i art. 41 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych... .

Natomiast w stosunku do dobrowolnego ubezpieczenia samochodu autocasco (AC) mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy ubezpieczenia.

W świetle art. 823 § 1 K.c., możliwość kontynuowania przez nabywcę samochodu umowy ubezpieczenia AC zawartej przez jego dotychczasowego właściciela zależy od uzyskania na to zgody ubezpieczyciela, chyba że umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej. Jeżeli prawa z umowy ubezpieczenia nie zostaną przeniesione na nabywcę, dotychczasowe ubezpieczenie AC wygasa z chwilą sprzedaży samochodu (art. 823 § 3 K.c.). W takiej sytuacji sprzedającemu przysługuje od ubezpieczyciela zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej (art. 813 § 1 K.c.).

2. Nierozliczona część składek przez sprzedającego

Zgodnie z ogólną definicją kosztów podatkowych, do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć wydatki, które zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 updof i art. 16 ust. 1 updop. Wydatki te powinny być zatem funkcjonalnie związane z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą, racjonalne i obiektywnie uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, jak również prawidłowo udokumentowane. Ponadto powinny mieć ostateczny (bezzwrotny) charakter.

Z pytania wynika, że spółka ma zamiar sprzedać samochód osobowy należący do firmowych środków trwałych. Zgodnie z obowiązującymi w spółce zasadami potrącania kosztów, wydatki na ubezpieczenie OC i AC są rozliczane w czasie. W konsekwencji, w momencie sprzedaży tego samochodu część składek, które dotyczą przyszłych okresów nie będzie jeszcze ujęta w kosztach podatkowych.

Naszym zdaniem, w takiej sytuacji nierozliczona część składek na ubezpieczenie OC i AC niestety nie może być zaliczona przez spółkę do kosztów uzyskania przychodów. Wydatki na ubezpieczenie OC i AC - ze swej istoty - stanowią bowiem koszty ściśle związane z użytkowaniem samochodu przez jego aktualnego posiadacza. Jeżeli zatem nierozliczona część składek na ubezpieczenie OC i AC dotyczy okresu, w którym spółka nie będzie już właścicielem tego samochodu - to w takim przypadku nie będą spełnione przesłanki wynikające z ogólnej definicji kosztów podatkowych.

3. Zwrot przez ubezpieczyciela części składek

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym, do przychodów nie zalicza się zwróconych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Wynika to z art. 14 ust. 3 pkt 3a updof i art. 12 ust. 4 pkt 6a updop.

Oznacza to, że otrzymany od ubezpieczyciela zwrot pozostałych do rozliczenia składek na ubezpieczenie OC i AC, których spółka sprzedająca samochód nie ujęła w kosztach podatkowych - nie będzie przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Natomiast w przypadku gdyby otrzymany od ubezpieczyciela zwrot składek na ubezpieczenie OC i AC dotyczył składek, które zostały zaliczone do kosztów podatkowych, to wówczas zwróconą kwotę należy zaliczyć do przychodów podatkowych.