RPO wnioskuje do Ministra Finansów. Opodatkowanie umowy o dożywocie

Rzecznik Praw Obywatelskich przygotował kolejne wystąpienie do Ministra Finansów - tym razem w sprawie opodatkowania przychodów osób fizycznych uzyskiwanych z tytułu umowy o dożywocie (wystąpienie z dnia 17 lipca 2013 r., sygn. RPO-732443-V/13/JG).

Zgodnie z Kodeksem cywilnym w umowie o dożywocie właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, a nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. RPO podkreślił w swoim wystąpieniu, że tego typu umowy zawierają głównie osoby starsze, których sytuacja zarówno zdrowotna, jak i materialna jest naprawdę trudna. Takie osoby, z uwagi na redakcję ustawy o pdof nieregulującą omawianego zagadnienia wprost, w sposób jasny i zrozumiały, mają problem z interpretacją jej przepisów w odniesieniu do przychodów z tytułu umowy dożywocia.

Co prawda, jak zaznaczył RPO, trudno od seniorów wymagać, aby śledzili orzecznictwo sądowe w tym zakresie, jednak nawet gdyby to czynili, wobec istniejących w nim rozbieżności mogliby mieć problem z wyprowadzeniem z niego jednoznacznych wniosków. O ile bowiem jeszcze niedawno sądy administracyjne przyjmowały, że umowie o dożywocie nie można przypisać charakteru odpłatnego zbycia (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 21 grudnia 2010 r., sygn. akt I SA/Wr 639/10), to obecnie uznają, że przychody ze zbycia nieruchomości (przed upływem pięciu lat od jej nabycia) uzyskane w związku z zawartą umową o dożywocie podlegają opodatkowaniu (por. wyrok NSA z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. akt II FSK 2267/11).

W opinii Rzecznika osobom zainteresowanym trudno zrozumieć jakimi intencjami kieruje się ustawodawca, który z jednej strony dąży do zwalniania z opodatkowania świadczeń przekazywanych między członkami najbliższej rodziny, a z drugiej - poprzez niejasne przepisy - nakazuje opodatkowanie świadczeń o bardzo podobnym charakterze jakim są świadczenia uzyskanie w ramach umowy o dożywocie.

Ponadto RPO poruszył w swoim wystąpieniu kwestię stosowanych obecnie praktyk gospodarczych w obrębie omawianego zagadnienia. Jego zdaniem już sam brak regulacji o odwróconej hipotece powoduje negatywne skutki dla seniorów, a są one dodatkowo pogarszane w związku z niejasnymi przepisami dotyczącymi opodatkowania przychodów z umów o dożywocie. Chodzi tu o praktykę polegającą na dążeniu do zawierania umów o dożywocie pod szyldem hipoteki odwróconej.

Wobec powyższego RPO wystąpił do Ministra Finansów z wnioskiem o rozważenie możliwości zmian legislacyjnych zmierzających do wprowadzenia jasnych reguł opodatkowania przychodów uzyskiwanych z tytułu zawieranych umów o dożywocie, a także o rozważenie ewentualnego wyłączenia ich ze źródeł opodatkowania podatkiem dochodowym.